Auteursrecht rust op vrijwel elke foto. Zelfs op de totaal mislukte foto’s. Kwaliteit telt dus niet mee. Originaliteit en creativiteit tellen wél mee!

Als je als fotograaf keuzes maakt over belichting, uitsnede of zelfs het schikken van het haar, dan heb je al snel auteursrecht over de foto. Het auteursrecht vervalt 70 jaar na het overlijden van de maker.

Op een idee, concept of stijl berust een auteursrecht. Hoe concreter en in detail een idee is uitgewerkt des te meer bescherming de Auteurswet biedt.

Auteursrecht krijg je automatisch wanneer je een foto maakt. Je hoeft het niet aan te vragen. Een zogeheten copyright notice is dus eigenlijk overbodig.

Het auteursrecht houdt in dat iemand niet zonder jouw toestemming je foto mag verveelvoudigen of publiceren. Zelfs al zet hij je naam er netjes bij. En ook al hang je je foto gigapixels te geef op welke site dan ook.

Wanneer foto’s in opdracht gemaakt worden zal er schriftelijk vastgelegd moeten worden dat het auteursrecht overgaat naar de opdrachtgever. Daarin kan staan dat de foto niet ingrijpend veranderd mag worden en dat de foto niet gebruikt mag worden in een kwetsende context. De persoonlijkheidsrechten blijven bij de maker tot diens dood.

In het geval van Portretrecht moet eerst duidelijk worden of een foto een portret is.

Een afbeelding is een "portret" wanneer er een persoon herkenbaar op afgebeeld is. En niet alleen goed gelijkende afbeeldingen zijn portretten: ook een karikatuur is een portret.

Portret of niet?

Aan de andere kant, het enkele feit dat iemand op een foto staat, maakt het nog geen portret en geeft de gefotografeerde nog geen rechten. De wet maakt onderscheid tussen "portretten in opdracht" en "portretten anders dan in opdracht”.

Bij portretten in opdracht is de basisregel simpel: de geportretteerde mag kopieën maken van het werk, en de maker mag het werk niet zonder toestemming publiceren.

Kopiëren door geportretteerde is geen inbreuk

Als iemand een portret laat maken, heeft de maker daarop het auteursrecht. De geportretteerde heeft echter het recht om kopieën te maken, met uitzondering van de hieronder genoemde regels, van dat portret.

De auteurswet bepaalt (artikel 19 lid 1):

Als inbreuk op het auteursrecht op een portret wordt niet beschouwd de verveelvoudiging daarvan door, of ten behoeve van, den geportretteerde of, na diens overlijden, zijne nabestaanden.

Staan er meerdere personen op het portret, dan moeten ze toestemming van elkaar hebben om de kopie te maken. Is een van de geportretteerden overleden, dan hebben zijn nabestaanden tien jaar lang het recht om toestemming te geven of te weigeren.

Om een voorbeeld te geven: een bruidspaar mag op grond van dit artikel zelf extra afdrukken/kopietjes van de trouwreportage maken en die in hun albums plakken.

Publicatie valt niet onder bovenstaande regel.

Hiervoor zijn twee andere uitzonderingen:

1. Publicatie in de familie- en vriendenkring: een kopie geven aan oma en de tantes uit Canada is toegestaan (art. 12 lid 4 Auteurswet). Waarschijnlijk valt hier een strikt afgeschermd Facebook- of Hyvesprofiel ook onder.

2. Publicatie in een "nieuwsblad of tijdschrift" is ook toegestaan (art. 19 lid 3 Auteurswet). Het lokale krantje mag die foto dus gebruiken om verslag te doen van de geslaagde bruiloft. Naamsvermelding van de fotograaf is wel verplicht.

De fotograaf hoeft hieraan geen medewerking te geven.

De maker van het werk heeft geen verplichting om mee te werken om dit allemaal mogelijk te maken. Zo hoeft een fotograaf dus niet zijn negatieven, RAW-bestanden of hoge kwaliteit JPEG-bestanden af te staan of uit te lenen zodat de geportretteerde bij een fotocentrale wat extra afdrukken kan laten maken.

Geen publicatie zonder toestemming.

Zoals gezegd heeft de fotograaf, schilder of andere maker van het portret gewoon het auteursrecht op de afbeelding. Er gelden wel een paar beperkingen. De belangrijkste beperking is dat de maker het werk niet mag publiceren zonder toestemming van de geportretteerde. Als deze is overleden, hebben de nabestaanden tien jaar lang het recht om toestemming te geven of te weigeren. Staan er meerdere personen op het portret, dan heeft de maker van alle geportretteerden deze toestemming nodig.

Toestemming verkrijgen.

Meestal zal de maker expliciet vragen om toestemming. Een getekend contract is wel zo handig als bewijs. Maar dit hoeft niet: toestemming per e-mail telt bijvoorbeeld ook. Er zijn geen formele eisen aan de vorm van die toestemming.